KULLANILABİLİRLİK (USABILITY)

Kullanılabilirlik, insan-bilgisayar etkileşimi için en önemli kavramlardan biridir. Günümüzde internet kullanıcılarının artması ve paralelinde markaların interaktif pazarlamanın önemini kavramasıyla online mecralar mercek altında izlenmeye başlandı.
Kullanıcı siteyi ziyaret ettiğinde amacına kolayca ulaşması ve sürekli tercih edilir bir web sitesi olabilmesi için kullanılabilirlik (usability) testlerine önem arttı.
Sayfaların analizi yapılırken kullanıcıların davranışları izlemek en doğru sonuca ulaştıracak yöntemlerden biridir. Eye tracking diye adlandırılan ve insan-bilgisayar etkileşiminde kullanılan yöntem kullanıcının siteyi ziyaretinde ilk bakılan noktaların işaretlenmesini sağlamaktadır. Siteyi ziyaret eden kullanıcı ilk anda nereleri okuduğunu, hangi animasyon tarzının dikkatini çektiğini veya hangi sayfadan nereye bakarak siteden çıktığını gösteren eye tracking testleri site üzerindeki gelecek adımlarda doğru stratejilerin belirlenmesinde önemli bir faktör sağlamaktadır.
Türkiye’den ilk kullanılabilirlilik laboratuvarını ODTÜ kurdu. İlk yaptığı araştırmalardan biride aşağıda yer almaktadır.
ODTÜ Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü’nde üniversite sitelerinin incelenmesi için bu yöntemden yararlanılmış.

Genel anlamda ulaşılan sonuçlarda:

-Bağlantı adları açık ve anlaşılır olmalıdır.
-Bilgiler sadece yatay veya düşey eksen boyunca sıralanmamalı, bu eksenler dengeli bir şekilde kullanılmalıdır.
-Göz yakın noktalara odaklanarak hareket ettiği için birbiriyle ilgili bilgilerin gruplanarak verilmesi faydalı olabilir.
-Kullanıcıların ilk olarak sitenin sol üst köşesine doğru gözlerini hareket ettirdikleri için önemli bilgiler sayfanın sol üst köşesine konulabilir.

Usability Gününüz Şimdiden Kutlu Olsun

Usability Professionals Association (UPA) 2005′te kullanılabirlik konusunda farkındalık yaratmak ve bu konuda uzmanlaşmış insanları yetiştirmek amacıyla Dünya Kullanılabilirlik Günü fikrini ortaya attı. 2005′den bu yana her yıl Kasım ayının ikinci perşembesi Dünya Kullanılabilirlik Günü adına etkinlikler düzenlendi. 2008 yılında 43 ülkede 170′in üzerinde etkinlik yapıldı. Bu etkinliklerden birisi de Türkiye’de ilk defa olmak üzere ODTÜ‘deydi.

Kullanıcı deneyimi olmadan web site analizi hangi kriterlere uygun yapılmalı?
Bu oldukça zor bir yöntem olmasında karşın konuya göre çıkarılacak bir liste sayesinde sonuca ulaşabilmemiz mümkün olabilir.
Bunun için alanında uzman kişiler siteyi inceleyebilirler. Teknik ve görsel anlamda 2 farklı bölüme ayırabiliriz. Bu anlamda daha onlarca başlıkları ve alt kategorileri çoğaltmak mümkün. Aşağıda örnekleri görebilirsiniz:

Teknik olarak aşağıdaki şekilde analizleri yapabiliriz.

-Site alt yapısı Google kriterlerine uygun bir şekilde kurgulanmış
-Her resmin alt tag’i yer almakta
-Script, Applet ve Plug-in'lerin alternatif içerikleri eklenmiş.
-Frame içeren sayfalar da NOFRAMES alternatifi de mevcut
-HTML kodlaması W3C geçerlilik testinden onay alıyor.

Tasarım:

-Site kullanıcını bakış açısıyla tasarlanmış
-Site tasarımı ve hiyerarşisi belirli
-Gereksiz animasyon kullanılmamış
-Gereksiz bannerlar kullanılmamış
-Ziyaret edilen bağlantılar linklerden farklı görünümde

Daha da genişletecek olursak, navigasyon altında olması gerekenleri anlatan maddeler ya da kullanıcı başlığı altındaki kriterler belirlenerekte liste uzatılabilir.
Genişleyen kullanıcı kitlesi, interaktif pazarlamanın hızlı gelişimi, gelişen teknoloji, bilinçli tüketici...
Demek istediğim kullanıcıyı yakından tanımanızı sağlayan usability testleri sayesinde sonuçlar, amacınıza ulaşmanızda doğru adımlar atmanızı sağlayacaktır.

Duygu Özen